Trong tháng 2 âm lịch, từ Bắc vào Nam, nhiều lễ hội quan trọng được tổ chức, thu hút hàng vạn du khách. Đây là khoảng thời gian người Việt hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên, thần linh qua những nghi lễ trang trọng, giàu bản sắc dân tộc. Hãy cùng khám phá những lễ hội tiêu biểu trong thời gian này

Hội chùa Trầm – điểm đến tâm linh giữa thủ đô

Chùa Trầm Chương Mỹ, còn gọi là Thiền viện Trầm Chương, là một trong những ngôi cổ tự lâu đời tại Việt Nam. Nằm trên dãy núi đá vôi Trầm Chương, chùa thuộc xã Phụng Châu, huyện Chương Mỹ, cách trung tâm Hà Nội khoảng 25km. Không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo với sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và văn hóa Phật giáo, chùa Trầm còn mang giá trị tâm linh sâu sắc, trở thành điểm đến thu hút du khách thập phương.

Chùa Trầm được xây dựng từ thế kỷ XVI bởi một vị tướng quân xuất gia, lấy tên theo dãy núi “Tử Trầm Sơn.” Ngôi chùa tọa lạc trên địa thế đặc biệt với những khối đá vôi sừng sững, các tòa tháp và hang động kỳ vĩ, tạo nên một không gian thiền môn huyền bí. Nơi đây còn lưu giữ nhiều bức tượng Phật cổ cùng hệ thống hang động linh thiêng, góp phần làm nên danh xưng “nàng chúa đá” của miền Bắc Việt Nam.

Một trong những sự kiện quan trọng nhất tại chùa Trầm chính là lễ hội diễn ra vào ngày mùng 2 tháng 2 âm lịch hằng năm. Đây không chỉ là dịp để nhân dân địa phương và du khách đến hành hương, cầu mong bình an, mùa màng bội thu, mà còn là thời điểm để tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống. Hội chùa Trầm xưa mang đậm sắc màu dân tộc với các trò chơi dân gian như đu tre, rối nước, cờ tướng, leo cột mỡ, đấu vật, chọi gà,… tạo nên không khí vui tươi, náo nhiệt.

Đặc biệt, lễ hội còn có lễ rước ảnh Bác Hồ, gắn liền với dấu ấn lịch sử khi Người từng về thăm và làm việc tại nơi đây. Nếu bạn muốn trải nghiệm không khí lễ hội chùa Trầm một cách trọn vẹn, hãy đến từ sáng sớm để tránh đông đúc. Đừng quên thử các món ăn chay tại khu vực gần chùa!

Lễ hội chùa Trầm không chỉ là một nghi thức tín ngưỡng mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Với sự giao thoa giữa cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp, kiến trúc cổ kính và những giá trị tâm linh sâu sắc, chùa Trầm Chương Mỹ xứng đáng là điểm đến không thể bỏ lỡ đối với những ai yêu thích khám phá văn hóa, lịch sử và tín ngưỡng của Việt Nam.

Lễ hội Dinh Cô Long Hải – nét đẹp tâm linh của ngư dân Nam Bộ

Lễ hội Dinh Cô Long Hải là một trong những lễ hội lớn và quan trọng nhất của ngư dân Nam Bộ, được tổ chức từ ngày 10 đến ngày 12 tháng 2 âm lịch hàng năm tại thị trấn Long Hải, huyện Long Điền, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây không chỉ là dịp để ngư dân cầu mong biển yên sóng lặng, thuyền đầy tôm cá, mà còn là sự kiện văn hóa tâm linh đặc sắc, thể hiện tín ngưỡng thờ Mẫu – Nữ thần, kết hợp với tục thờ Thần Biển (Bà Thủy Long, cá voi) và nghi thức cầu ngư truyền thống.

Theo truyền thuyết, khoảng hai thế kỷ trước, một thiếu nữ tên Lê Thị Hồng (tục danh Thị Cách), quê ở Tam Quan (Bình Định), theo cha vào vùng Bà Rịa, Gò Công buôn bán và gắn bó sâu sắc với vùng đất phía Nam. Cô là người nhân hậu, yêu thương mọi người, nhưng không may gặp nạn tại Hòn Hang khi mới 16 tuổi. Ngư dân địa phương đã chôn cất cô trên đồi Cô Sơn và lập miếu thờ bên bãi biển.

Tương truyền, sau khi mất, Cô hiển linh báo mộng, giúp dân làng vượt qua thiên tai, bệnh dịch, đồng thời phù hộ cho ngư dân có những chuyến ra khơi bình an, tôm cá đầy thuyền. Nhờ sự linh thiêng, người dân tôn kính gọi cô là “Long Hải Thần Nữ Bảo An Chính Trực, Nương Nương Chi Thần”. Đến năm 1930, để tỏ lòng thành kính và tôn vinh danh hiệu của Cô, ngư dân Long Hải đã dời miếu thờ lên núi Kỳ Vân, nơi Dinh Cô tọa lạc đến ngày nay.

Lễ hội Dinh Cô không chỉ mang ý nghĩa tín ngưỡng mà còn là dịp để người dân tưởng nhớ công lao của Cô, đồng thời thể hiện khát vọng bình an, mưa thuận gió hòa và sự tri ân đối với biển cả. Lễ hội gồm hai phần:

• Phần lễ: Diễn ra với nhiều nghi thức trang trọng như lễ rước Cô từ biển về Dinh, lễ nghinh Ông (rước cá voi) trên biển, cúng cầu ngư, dâng hương và các nghi thức truyền thống để cầu cho quốc thái dân an, sóng yên biển lặng.
  
• Phần hội: Không khí lễ hội sôi động với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật và thể thao truyền thống như đua thuyền, múa lân, hát bội, cùng nhiều trò chơi dân gian đặc trưng của miền biển. Những màn trình diễn võ thuật, chèo bả trạo (một loại hát nghi lễ trên biển) cũng góp phần tạo nên nét độc đáo cho lễ hội.

Lễ hội Dinh Cô không chỉ phản ánh tín ngưỡng thờ Nữ thần biển của ngư dân Nam Bộ mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết của cộng đồng, sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên. Đây là dịp để thế hệ hôm nay bày tỏ lòng biết ơn đối với biển cả, tổ tiên và các vị thần phù hộ cho cuộc sống mưu sinh của họ. Đồng thời, lễ hội còn là một biểu tượng văn hóa đặc sắc, góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc và quảng bá hình ảnh du lịch tâm linh của vùng biển Long Hải.

Với sự kết hợp giữa truyền thống tín ngưỡng, văn hóa dân gian và nét đẹp thiên nhiên biển cả, lễ hội Dinh Cô Long Hải không chỉ là sự kiện trọng đại của ngư dân địa phương mà còn là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn tìm hiểu về đời sống tâm linh và văn hóa vùng biển Việt Nam.

Lễ hội rước Mẫu tại Tuyên Quang – không gian văn hóa độc đáo xứ Tuyên

Lễ hội Đền Hạ – Đền Thượng – Đền Ỷ La là một trong những lễ hội quan trọng và đặc sắc của tỉnh Tuyên Quang, phản ánh rõ nét tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống văn hóa tâm linh của người Việt. Lễ hội không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh các vị Thánh Mẫu linh thiêng mà còn là dịp để cộng đồng thể hiện lòng tri ân, cầu mong sự bình an, thịnh vượng và phát triển.

Lễ hội bắt nguồn từ truyền thuyết về hai nàng công chúa Ngọc Lân và Phương Dung – con của vua cha thời xa xưa. Theo dân gian kể lại, trong một lần du ngoạn trên dòng sông Lô, hai nàng đã hiển hóa về trời, để lại dấu ấn linh thiêng trong tâm thức người dân. Nhằm tưởng nhớ công lao và sự hiển linh của các ngài, nhân dân địa phương đã lập nên ba ngôi đền:

• Đền Hạ (phường Tân Quang) – nơi thờ người chị, được xem là trung tâm tâm linh quan trọng nhất trong hệ thống ba đền.
  
• Đền Thượng (xã Tràng Đà) – nơi thờ người em, gắn liền với tín ngưỡng cầu mong sự phù hộ cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống sung túc.
  
• Đền Ỷ La (phường Ỷ La) – được hình thành sau này do sự thay đổi về vị trí thờ người chị, trở thành một phần không thể thiếu trong tín ngưỡng Mẫu của địa phương.

Ba ngôi đền không chỉ là nơi thờ tự mà còn là biểu tượng cho sự kết nối giữa con người với thế giới tâm linh, nơi gửi gắm niềm tin, sự thành kính của dân gian đối với các vị Thánh Mẫu.

Lễ hội Đền Hạ – Đền Thượng – Đền Ỷ La được tổ chức hàng năm vào trung tuần tháng Hai và tháng Bảy (âm lịch), trong đó nghi thức rước bài vị Thánh Mẫu từ Đền Thượng và Đền Ỷ La về Đền Hạ là điểm nhấn quan trọng nhất. Nghi lễ này không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với Thánh Mẫu mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự đoàn tụ, gắn kết gia đình – một giá trị truyền thống sâu sắc trong văn hóa Việt Nam.

Lễ rước kiệu Thánh Mẫu từ Đền Thượng và Đền Ỷ La về Đền Hạ gồm hai nghi lễ long trọng và thiêng liêng nhất.

• Lễ rước nước – biểu trưng cho sự thanh khiết, nguồn cội và sức sống dồi dào, mang lại may mắn và bình an.
  
• Lễ thả hoa đăng – hàng nghìn chiếc đèn hoa đăng được thả trên sông Lô, tạo nên khung cảnh lung linh huyền ảo, gửi gắm những lời nguyện ước tốt đẹp.

Ngoài phần lễ trang nghiêm, phần hội cũng diễn ra với nhiều hoạt động sôi nổi:

• Liên hoan trình diễn thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, giúp người dân và du khách hiểu thêm về di sản văn hóa phi vật thể này.
• Các chương trình văn hóa, nghệ thuật truyền thống, thể hiện bản sắc vùng miền.
  
• Các trò chơi dân gian như kéo co, nhảy sạp, đánh đu, đua thuyền… tạo không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng.
  Lễ hội còn là dịp để nhân dân và du khách bày tỏ khát vọng về một cuộc sống an lành, ấm no, hạnh phúc. Người dân đến đây không chỉ để cầu nguyện cho gia đình khỏe mạnh, con cháu học hành thành đạt, mà còn mong ước cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất nước phồn vinh.

Bên cạnh ý nghĩa tâm linh, lễ hội còn mang giá trị văn hóa – lịch sử sâu sắc. Đây là một trong những lễ hội tiêu biểu của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, phản ánh nét đặc trưng của văn hóa dân gian vùng trung du và miền núi phía Bắc. Thông qua lễ hội, thế hệ trẻ có cơ hội hiểu thêm về truyền thống, phong tục và tín ngưỡng của cha ông, từ đó trân trọng và gìn giữ những giá trị di sản quý báu.

Lễ hội Đền Hạ – Đền Thượng – Đền Ỷ La không chỉ là sự kiện tâm linh mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Các nghi lễ, phong tục trong lễ hội giúp thế hệ sau hiểu hơn về tín ngưỡng thờ Mẫu – một nét đẹp của văn hóa Việt Nam, đồng thời nâng cao ý thức gìn giữ các di tích lịch sử, văn hóa của dân tộc.

Hơn thế nữa, lễ hội còn góp phần quảng bá du lịch Tuyên Quang, thu hút du khách trong nước và quốc tế. Với sự kết hợp giữa yếu tố tâm linh, văn hóa và cảnh quan thiên nhiên, lễ hội trở thành điểm nhấn quan trọng trong bản đồ du lịch tâm linh của Việt Nam, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Lễ hội Tây Thiên – hành trình đến với Phật, về với Mẫu

Hằng năm, từ ngày 15 đến 17 tháng Hai âm lịch, tại Khu di tích danh thắng Tây Thiên, thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, người dân nô nức trẩy hội Tây Thiên – một trong những lễ hội truyền thống lớn của miền Bắc. Đây là dịp để nhân dân tưởng nhớ và tri ân công đức Quốc Mẫu Lăng Thị Tiêu, Chính Vương Phi của Hùng Chiêu Vương thứ VII, người đã góp phần quan trọng trong việc mở mang bờ cõi, dạy dân trồng lúa nước, chiêu mộ binh sĩ và củng cố vương triều Hùng Vương.

Quốc Mẫu Lăng Thị Tiêu không chỉ là một vị thần bảo hộ quốc gia mà còn được suy tôn là Mẫu Thượng Ngàn – vị thần cai quản núi rừng, bảo vệ con người và mùa màng. Trong suốt các triều đại từ Đinh, Lý, Trần, Lê, bà đều được sắc phong với danh hiệu cao quý “Tam Đảo sơn trụ Quốc Mẫu tối linh Đại vương” và được Bộ Lễ xếp vào danh sách các vị sơn thần quan trọng nhất của quốc gia.  

Không chỉ là nơi tôn thờ Quốc Mẫu Tây Thiên, Tây Thiên còn được biết đến là miền đất giao hòa giữa đạo Phật và tín ngưỡng thờ Mẫu, tạo nên một không gian văn hóa tâm linh đặc biệt. Theo truyền thuyết, Khương Tăng Hội – một nhà sư Ấn Độ khi du hành qua đây đã nhận thấy vẻ đẹp tĩnh mịch, trang nghiêm của núi rừng Tây Thiên nên đã dừng chân và truyền bá Phật pháp. Cũng từ đó, nơi đây trở thành điểm đến linh thiêng, gắn liền với câu nói: “Đến với Phật, về với Mẫu”. 

Lễ hội Tây Thiên bao gồm hai phần chính: phần lễ và phần hội. Phần lễ trang nghiêm với các nghi thức truyền thống như lễ cáo, lễ rước kiệu, lễ khai mạc, lễ dâng hương và lễ tạ. Nghi thức rước kiệu từ đền Thỏng lên đền Thượng là điểm nhấn quan trọng, thể hiện lòng tôn kính của nhân dân đối với Quốc Mẫu. Đặc biệt, nghi thức chồng kiệu và lễ dâng hương tại đền, chùa Thượng càng làm nổi bật nét tâm linh sâu sắc của lễ hội.

Sau phần lễ trang nghiêm, phần hội diễn ra sôi động với nhiều trò chơi dân gian, diễn xướng truyền thống gắn liền với nền văn minh lúa nước thời Hùng Vương. Các hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc như kéo co, đấu vật, hát xoan, hát trống quân cùng với những điệu múa, làn điệu dân ca của đồng bào Sán Dìu ở chân núi Tam Đảo tạo nên không khí lễ hội tưng bừng, rộn ràng.

Lễ hội Tây Thiên không chỉ là một dịp để du khách hành hương, chiêm bái mà còn là hành trình về với cội nguồn, tìm về giá trị truyền thống của dân tộc. Đây là dịp để mỗi người con đất Việt thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, hun đúc tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và gìn giữ bản sắc văn hóa Việt Nam.

Tây Thiên không chỉ là một điểm đến tâm linh mà còn là biểu tượng của sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và thiên nhiên, giữa tín ngưỡng dân gian và Phật giáo, tạo nên một di sản văn hóa đầy giá trị cho muôn đời sau.

Lễ hội đền Tranh – về miền di sản văn hóa

Đền Tranh, tọa lạc tại huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, là nơi thờ Quan Lớn Tuần Tranh – một vị quan mẫu mực, hết lòng vì dân, bảo vệ vùng đất trù phú nơi ngã ba sông Tranh. Không chỉ là một nhân vật huyền thoại, Quan Lớn Tuần Tranh còn sống trong lòng người dân như một vị thần linh thiêng, luôn phù hộ độ trì cho cuộc sống ấm no, bình yên.

Trải qua thăng trầm lịch sử, Đền Tranh vẫn được nhân dân địa phương bảo tồn và trùng tu, trở thành điểm tựa tâm linh quan trọng. Ngôi đền không chỉ mang giá trị tín ngưỡng mà còn thể hiện rõ ý thức gìn giữ di sản văn hóa của người dân vùng Ninh Giang.

Mỗi năm, Đền Tranh tổ chức hai kỳ lễ hội lớn. Lễ hội xuân diễn ra từ ngày 10 đến 20 tháng 2 Âm lịch, với ngày chính hội là 14 tháng 2. Lễ hội thu kéo dài từ ngày 20 đến 25 tháng 8 Âm lịch, đỉnh cao là ngày 22 tháng 8. Đặc biệt, vào tháng 5 Âm lịch, du khách thập phương còn nô nức về đền trong ngày “Tiệc quan” – một dịp quan trọng trong truyền thuyết về Quan Lớn Tuần Tranh.

Bên cạnh các nghi thức trang trọng, Đền Tranh còn nổi tiếng với diễn xướng Hầu Thánh – nét văn hóa đặc sắc với 36 giá hầu đồng, thể hiện rõ bản sắc tín ngưỡng thờ Thánh của người Việt. Những lễ hội và hoạt động tại Đền Tranh không chỉ là dịp tưởng nhớ bậc tiền nhân mà còn khơi dậy niềm tự hào, gắn kết cộng đồng, góp phần lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

Lễ hội Đền Tranh không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân gian Việt Nam. Thông qua các nghi thức truyền thống, lễ hội thể hiện lòng thành kính của nhân dân đối với bậc tiền nhân, đồng thời phản ánh niềm tin về sự che chở, phù hộ của thần linh trong cuộc sống.

Bên cạnh đó, lễ hội còn là không gian bảo tồn và phát huy những giá trị nghệ thuật đặc sắc, tiêu biểu như diễn xướng Hầu Thánh – một di sản văn hóa phi vật thể mang đậm bản sắc tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Những nghi lễ, trang phục, âm nhạc và điệu múa trong Hầu Thánh không chỉ tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt mà còn góp phần lưu giữ nét đẹp truyền thống qua nhiều thế hệ.

Không chỉ có giá trị về mặt tâm linh và nghệ thuật, lễ hội Đền Tranh còn đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng. Đây là dịp để con cháu xa quê trở về sum họp, để du khách thập phương cùng nhau hòa mình vào không khí linh thiêng, trang trọng nhưng cũng đầy sôi động của hội làng. Qua đó, lễ hội trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữ gìn và lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

Những lễ hội lớn trong tháng 2 Âm lịch không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, thần linh mà còn góp phần bảo tồn, phát huy di sản văn hóa dân tộc. Đây cũng là cơ hội để du khách khám phá những nét đẹp tâm linh, nghệ thuật truyền thống và hòa mình vào không khí lễ hội sôi động, đậm chất Việt Nam.

Dù ở bất kỳ vùng miền nào, mỗi lễ hội đều mang trong mình sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt, giúp thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục gìn giữ và phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc.

Bạn đã tham gia lễ hội nào trong 5 lễ hội trên hay bất kỳ lễ hội nào trong tháng 2 âm lịch chưa, hãy chia sẻ cảm nhận với Nét Việt Nam nhé! Đừng quên theo dõi Nét Việt Nam để tìm hiểu nhiều hơn nữa những khía cạnh khác nhau của văn hóa nước mình nhé!