Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là ngày lễ trọng đại để tưởng nhớ công lao dựng nước của các Vua Hùng, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của tinh thần đại đoàn kết và truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam. Mỗi năm, vào ngày 10/3 âm lịch, hàng triệu con dân đất Việt dù ở bất kỳ đâu cũng hướng về cội nguồn, thể hiện lòng thành kính và tự hào với lịch sử hào hùng của dân tộc.

Biểu tượng cho sức mạnh đại đoàn kết dân tộc

Trong bề dày văn hóa của nhân loại, các cộng đồng bản địa trên thế giới đều có những niềm tin và nhận thức riêng về nguồn gốc của mình. Nhiều dân tộc ở châu Phi, châu Mỹ và đặc biệt là châu Á thường lưu truyền những huyền thoại về một vị tổ tiên khai sinh dân tộc với màu sắc huyền bí. Tuy nhiên, hiếm có quốc gia nào sở hữu một tín ngưỡng thờ Tổ mang tính phổ quát và bền vững như Việt Nam.

Dù lịch sử trải qua bao thăng trầm, người Việt vẫn duy trì sự thống nhất trong quan niệm về cội nguồn, gắn liền với truyền thuyết “đồng bào” – những người cùng được sinh ra từ bọc trăm trứng, cùng với những câu chuyện về vị vua đầu tiên lập nên Nhà nước Văn Lang và 18 đời Vua Hùng.

Theo các nhà nghiên cứu lịch sử và văn hóa, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương – Giỗ Tổ không bị giới hạn bởi ranh giới địa lý, mà chính là sợi dây kết nối cộng đồng. Đây cũng là nền tảng triết lý quan trọng góp phần định hình một quốc gia thống nhất, nơi tất cả con dân đất Việt đều tôn kính một vị Thánh Tổ – Vua Hùng.

Trong tâm thức người Việt, tín ngưỡng này không chỉ thể hiện lòng biết ơn cội nguồn mà còn là điểm hội tụ của ý thức cộng đồng, tinh thần dân tộc. Trải qua bao thế hệ, nó đã thấm sâu vào đời sống văn hóa – tâm linh, trở thành dòng chảy bền bỉ và bất tận của dân tộc Việt Nam.

Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là một nghi lễ truyền thống mà còn là biểu tượng mạnh mẽ của tinh thần đại đoàn kết. Dù sinh sống ở bất kỳ nơi đâu, mỗi người con đất Việt đều chung một lòng hướng về cội nguồn, thể hiện qua việc cùng nhau tổ chức lễ dâng hương, ôn lại lịch sử dựng nước và bảo vệ Tổ quốc. Chính sự đồng lòng này đã tạo nên một sức mạnh bền bỉ, giúp dân tộc Việt Nam vượt qua biết bao thử thách của lịch sử.

Lễ Giỗ Tổ không phân biệt vùng miền, giai cấp hay tín ngưỡng. Từ miền ngược đến miền xuôi, từ những người nông dân chân chất đến các trí thức, lãnh đạo, ai ai cũng có chung một niềm tự hào về tổ tiên. Dù là người Kinh hay các dân tộc thiểu số, tất cả đều xem Vua Hùng là cội nguồn chung, là biểu tượng thiêng liêng gắn kết muôn người thành một khối vững chắc.

Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, ngày Giỗ Tổ càng trở nên ý nghĩa hơn khi là cầu nối để kiều bào khắp năm châu hướng về quê hương. Những lễ dâng hương được tổ chức ở nước ngoài không chỉ thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên mà còn giúp thế hệ trẻ sinh ra xa quê hương hiểu về nguồn cội, bồi đắp thêm tinh thần dân tộc và lòng tự hào về truyền thống Việt Nam.

Tinh thần đoàn kết thể hiện qua Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ dừng lại trong khuôn khổ một nghi lễ, mà còn truyền cảm hứng để mỗi người Việt Nam cùng chung tay xây dựng và phát triển đất nước. Đó là minh chứng cho một dân tộc tuy trải qua bao biến động lịch sử nhưng vẫn giữ vững cội nguồn, chung sức bảo vệ và gìn giữ bản sắc văn hóa, tạo nên một đất nước trường tồn và phát triển bền vững.

Thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn

Từ xa xưa, Giỗ Tổ Hùng Vương đã giữ một vị trí quan trọng trong tâm thức người Việt. Bản ngọc phả thời Trần, được sao chép dưới triều Lê Thánh Tông (1470) và Lê Kính Tông (1601), hiện lưu giữ tại Đền Hùng, có ghi: “…Từ thời nhà Triệu, nhà Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê, hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa vẫn được duy trì. Những ruộng đất sưu thuế từ xưa để lại dùng vào việc cúng tế vẫn không thay đổi…”.

Điều này cho thấy, từ thời Hậu Lê trở về trước, việc quản lý Đền Hùng chủ yếu được giao cho dân làng sở tại. Họ chịu trách nhiệm trông nom, tu sửa và tổ chức cúng bái vào ngày 10 tháng 3 âm lịch hằng năm, đồng thời được miễn nộp thuế trên 500 mẫu ruộng, miễn đi phu và miễn tòng quân.

Đến triều Nguyễn, năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc đã đệ trình bộ Lễ xin ấn định ngày 10 tháng 3 âm lịch làm Quốc tế (Quốc giỗ, Quốc lễ). Việc này được xác nhận trên tấm bia “Hùng Vương từ khảo” do Tham tri Bùi Ngọc Hoàn, Tuần phủ tỉnh Phú Thọ, lập năm Bảo Đại thứ 15 (1940), đặt tại Đền Thượng trên núi Hùng.

Trước đó, ngày Quốc tế thường diễn ra vào mùa thu, nhưng từ năm 1917, ngày 10 tháng 3 chính thức được chọn làm ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, trong khi ngày 11 tháng 3 âm lịch vẫn do dân địa phương tổ chức cúng tế.

Sau Cách mạng tháng Tám (1945), Đảng và Nhà nước tiếp tục gìn giữ và phát huy truyền thống này. Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều lãnh đạo cấp cao đã về thăm Đền Hùng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến di tích lịch sử thiêng liêng này. Ngay sau khi giành độc lập, ngày 18/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 22/SL-CTN, quy định công chức được nghỉ ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm để tham gia Giỗ Tổ, nhấn mạnh tinh thần “uống nước nhớ nguồn.”

Đặc biệt, trong lễ Giỗ Tổ năm Bính Tuất (1946), cụ Huỳnh Thúc Kháng – Quyền Chủ tịch nước đã dâng lên tổ tiên một tấm bản đồ Tổ quốc và một thanh gươm quý, thể hiện quyết tâm bảo vệ non sông trước giặc ngoại xâm, mong cầu quốc thái dân an, bền vững giang sơn.

Chủ tịch Hồ Chí Minh hai lần về thăm Đền Hùng vào ngày 19/9/1954 và 19/8/1962. Tại đây, Người đã để lại câu nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước – Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.” Đồng thời, Người căn dặn phải bảo vệ, trồng thêm cây xanh để Đền Hùng trở thành một công viên lịch sử cho thế hệ mai sau.

Năm 1995, Ban Bí thư chính thức đưa ngày Giỗ Tổ Hùng Vương vào danh sách các ngày lễ lớn trong năm. Ngành văn hóa – thông tin và thể thao đã phối hợp tổ chức lễ hội kéo dài từ ngày 1/3 đến 10/3 âm lịch, nhằm tôn vinh truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Từ đó cho đến nay, hằng năm cứ đến ngày 10/03 âm lịch, người dân cả nước lại hướng về Đền Hùng – Phú Thọ để dâng hương và tưởng nhớ đến công lao dựng nước của Vua Hùng. Đây không chỉ là một nghi lễ tín ngưỡng, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của tinh thần đoàn kết dân tộc, nhắc nhở mỗi người con đất Việt về truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.

Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ diễn ra tại Phú Thọ mà còn được tổ chức trang trọng ở nhiều địa phương trong và ngoài nước, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và sự gắn kết của cộng đồng người Việt trên toàn thế giới.

Hình ảnh những đoàn người tề tựu về Đền Hùng, trang nghiêm dâng hương, rước kiệu, cùng nhau cất lên những lời nguyện cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, không chỉ mang giá trị tâm linh mà còn khẳng định ý thức sâu sắc về cội nguồn. Đây là dịp để thế hệ hôm nay tri ân công lao của cha ông, giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống và bồi đắp thêm tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc.

Lễ Giỗ Tổ còn là dịp để giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử và lòng biết ơn đối với tổ tiên. Những câu chuyện về Vua Hùng dựng nước, truyền thuyết về bọc trăm trứng, về sự tích bánh chưng bánh dày… được kể lại, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về cội nguồn và trách nhiệm tiếp nối truyền thống cha ông.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương vẫn là sợi dây kết nối tâm thức dân tộc, trở thành biểu tượng bất diệt của tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước và đạo lý uống nước nhớ nguồn của người Việt Nam.

Giá trị văn hóa, lịch sử của Giỗ Tổ Hùng Vương 

Trước hết, đây là một phong tục truyền thống lâu đời, thể hiện lòng thành kính của người Việt đối với tổ tiên “con Lạc, cháu Hồng”. Tín ngưỡng này không chỉ có ý nghĩa trong phạm vi quốc gia mà còn là một di sản văn hóa phi vật thể mang tầm quốc tế. Nó đóng vai trò là trung tâm tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên chung và hệ thống lễ hội tôn vinh cội nguồn của dân tộc.

Bên cạnh đó, sự ra đời của Di tích lịch sử Đền Hùng và ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là minh chứng cho lòng biết ơn sâu sắc của con cháu đối với công lao dựng nước, giữ nước của cha ông. Đây cũng là sự tiếp nối truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” không chỉ trong nước mà còn lan tỏa đến cộng đồng người Việt ở nước ngoài.

Không dừng lại ở ý nghĩa tưởng niệm, ngày Giỗ Tổ còn mang giá trị giáo dục về nguồn cội và lòng tự hào dân tộc. Chính những nhận thức này góp phần nuôi dưỡng tinh thần nhân ái, đạo đức cộng đồng và định hướng mỗi cá nhân hành động theo những chuẩn mực xã hội. Đồng thời, đây còn là sợi dây kết nối, gắn kết cộng đồng, thể hiện tinh thần đoàn kết dân tộc vững bền.

Mặt khác, lễ hội này còn mang giá trị tâm linh và thể hiện sự trường tồn của văn hóa Việt Nam. Nó minh chứng cho mối liên kết chặt chẽ giữa tín ngưỡng dân gian với các giá trị khoa học, góp phần khẳng định bản sắc văn hóa Việt trên trường quốc tế.

Không chỉ có ý nghĩa văn hóa, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương còn đóng vai trò quan trọng về mặt chính trị – xã hội. Nó góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo nền tảng vững chắc để thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, hướng đến mục tiêu xây dựng một quốc gia giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là dịp để tri ân công đức tổ tiên mà còn là cơ hội để mỗi người con đất Việt nhắc nhớ về trách nhiệm gìn giữ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước và ý chí vươn lên chính là những giá trị bất diệt mà ngày lễ này truyền tải, trở thành nguồn sức mạnh giúp đất nước ngày càng phát triển vững bền.

Sắp đến ngày Giỗ Tổ Hùng Vương 10/03 năm nay, bạn đã có kế hoạch gì để tưởng nhớ các Vua Hùng chưa, cùng chia sẻ với Nét Việt Nam nhé!