Trong tâm thức người Việt, Tết không bắt đầu bằng tiếng pháo hay mâm cỗ. Tết bắt đầu bằng một sắc đỏ được gọi là Sắc đỏ Kim Hoàng.
Đỏ của câu đối mới dán lên cột nhà.
Đỏ của bao lì xì vừa mua ở chợ phiên.
Đỏ của ánh lửa trong gian bếp ngày 30

Và ở làng Kim Hoàng – cái nôi của một dòng tranh Tết nổi tiếng – sắc đỏ ấy còn hiện lên theo một cách đặc biệt hơn: đỏ phủ khắp sân gạch, đỏ vắt trên từng tấm giấy điều phơi nắng, đỏ như một lời mời Tết bước vào làng.

Không phải vô cớ mà người xưa gọi đỏ là “màu của Tết”.
Với họ, đỏ là hơi ấm, là sinh khí, là dấu hiệu của một khởi đầu thuận lành.
Và không dòng tranh nào thể hiện trọn vẹn tinh thần ấy như Tranh Kim Hoàng, dòng tranh đã biến sắc đỏ thành “bản nhạc nền của mùa xuân”.

Cùng Nét Việt Nam tìm hiểu sắc đỏ Kim Hoàng nhé!

Sắc đỏ Kim Hoàng trong ký ức Tết Việt

Khám phá vẻ đẹp của sắc đỏ Kim Hoàng

Sắc đỏ với người Việt không chỉ là thẩm mỹ. Nó là một trải nghiệm cảm xúc đi cùng ký ức tập thể.
Ở miền Bắc, những ngày cuối đông lạnh buốt khiến mọi thứ trở nên mờ xám. Giữa không gian ấy, chỉ cần xuất hiện một mảng đỏ của giấy điều mới mua, tấm tranh mới phơi, là con người lập tức cảm thấy ấm lên, như thể Tết đã chạm đến sân nhà.

Đỏ cũng là màu của niềm tin.
Người xưa tin rằng đầu năm muốn thuận lợi thì trước hết phải “đốt lên lửa mới”, phải tạo ra ánh sáng ấm áp để xua đi điều không may.
Vì vậy, sắc đỏ trở thành nghi thức tinh thần: dán câu đối đỏ, đặt vật trang trí đỏ, treo tranh đỏ… tất cả đều mang ý nghĩa khơi dậy sinh khí cho năm mới.

Không màu nào khác có khả năng đánh thức ký ức Tết nhanh như đỏ.
Nó như dấu hiệu đầu tiên của mùa Xuân, giản dị nhưng không thể thay thế.

Vì sao sắc đỏ Kim Hoàng được gọi là “sắc đỏ của Tết”?

Trong các dòng tranh dân gian Việt Nam, Tranh Kim Hoàng là duy nhất chọn đỏ làm nền.
Đông Hồ chọn giấy điệp trắng.
Hàng Trống chọn hồng đào và xanh lam.
Nhưng Kim Hoàng lại chọn một màu duy nhất làm bản sắc: giấy điều đỏ son.

Lý do không nằm ở kỹ thuật hay vật liệu mà nằm ở tinh thần sống của người Xứ Đoài.
Với họ, đỏ không chỉ đẹp. Đỏ khiến con người yên lòng.

Một bức tranh được in trên nền đỏ giống như một lời cầu chúc được viết sẵn.
Một con gà trống đứng trên nền đỏ không chỉ là hình ảnh. Nó là biểu tượng của mùa mới.
Một chú lợn nái trên nền đỏ không chỉ gợi sự sung túc. Nó gợi sự đủ đầy trong chính tâm hồn người xem.Khi treo tranh Kim Hoàng vào ngày Tết, người ta không treo vì muốn trang trí.
Họ treo vì muốn rước hơi ấm vào nhà.
Treo vì tin rằng sắc đỏ sẽ giữ lại những điều tốt lành nhất trong năm mới.

Sắc đỏ Kim Hoàng – không phải đỏ rực mà là đỏ của ký ức

Một điều đặc biệt: sắc đỏ Kim Hoàng không giống đỏ của thời hiện đại.
Nó không chói, không gắt, không rực đến mức mệt mắt.
Đó là đỏ trầm, đỏ của đất, đỏ của ánh bếp rơm, đỏ đủ sâu để đứng yên qua nhiều thế hệ.

Khi nghệ nhân Đào Đình Chung tìm cách khôi phục tranh, điều khó nhất không phải là kỹ thuật in mộc hay hình mẫu gà – lợn, mà là tìm lại sắc đỏ đúng của tổ nghề.
Một sắc đỏ vừa cổ, vừa ấm, vừa có khả năng “gọi Tết”.
Một sắc đỏ mà chỉ cần nhìn thôi đã thấy êm, thấy thân quen, như đang trở về sân nhà cũ.

Đó là lý do sắc đỏ trong tranh Kim Hoàng không chỉ là màu nền nó là cảm xúc nền của cả dòng tranh.

Đỏ – màu của sự khởi đầu và mong cầu bình an

Trong đời sống tâm linh Việt, màu đỏ gắn liền với sự khởi đầu.
Người Việt tin rằng một năm nhiều may mắn phải bắt đầu bằng màu ấm, màu sáng, màu mang theo hy vọng.

Treo tranh đỏ ngày Tết cũng giống như đặt một ngọn đèn trước cửa: Báo với cả thế giới và với chính lòng mình rằng năm mới này sẽ tốt hơn, ấm hơn, đầy yêu thương hơn.

Sắc đỏ trong Tranh Kim Hoàng vì thế trở thành biểu tượng của lời chúc, của sự bảo hộ, của niềm tin rằng cái đẹp dân gian sẽ luôn đồng hành với gia đình trong suốt năm dài.

Khi Gen Z chạm vào sắc đỏ Kim Hoàng: một ký ức được đánh thức

Điều thú vị là dù sinh ra trong thời đại kỹ thuật số, Gen Z lại cảm sắc đỏ Kim Hoàng rất tự nhiên.
Có người nói đó là cảm giác “ấm như nhà cũ”.
Có người bảo “đỏ này giống mùi Tết ở quê”.
Có người chỉ đơn giản thấy nó… đẹp và “thuộc về mình” một cách khó tả.

Tại các workshop của Nét Việt Nam, khoảnh khắc người trẻ tự tay in màu son lên giấy điều chính là khoảnh khắc quá khứ và hiện tại gặp nhau.
Không còn ranh giới giữa thế hệ.
Không còn khoảng cách giữa truyền thống và hiện đại.

Chỉ còn màu đỏ – màu của Tết – đang sống lại qua từng nét in.

Sắc đỏ – cầu nối giữa Tết xưa và Tết nay

Người xưa gọi đỏ là “màu của Tết” vì họ tin rằng màu ấy giữ lại hơi ấm, giữ lại hy vọng và giữ lại sự sum vầy.
Và trong Tranh Kim Hoàng – dòng tranh từng ngủ quên gần một thế kỷ – sắc đỏ ấy vẫn tiếp tục sống, tiếp tục được người trẻ chạm vào, giữ gìn, và kể lại theo cách của riêng họ.

Chỉ cần sắc đỏ còn xuất hiện trong lòng người Việt, Tết sẽ không bao giờ mất.